II edycja projektu IAB Polska Bezpieczne Interneciaki, współfinansowanego ze środków Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji, wskazuje Rodzicom i Pedagogom na prawdziwe zagrożenia dla nieletnich w sieci.
Aleksandra Stasiuk, Koordynator Programu Edukacja w Internecie z Fundacji Orange przedstawia, na przykładzie działań Fundacji Orange, sposoby zapewnienia bezpieczeństwa dzieci w internecie.
Bezpieczeństwo dzieci w Internecie – działania Fundacji Orange
Internet w dobie współczesnych technologii to nie tylko narzędzie ułatwiające funkcjonowanie człowieka w wielu aspektach życia. Dzięki globalnej sieci kontaktów, błyskawicznej wymiany myśli i nieograniczonych źródeł informacji Internet to alternatywna rzeczywistość – wirtualny świat, w którym tuż obok dorosłych na podobnych zasadach funkcjonują również dzieci. W każdym środowisku, w którym egzystują ludzie obok pozytywnych zachowań i postaw występują sytuacje negatywne i realne zagrożenia. Najmłodsi użytkownicy sieci, ze względu na niewystarczające, jak pokazują badania, umiejętności cyfrowe są na nie najbardziej narażeni.
I. Bezpieczeństwo dzieci w Internecie- dane liczbowe
Wraz z rozwojem nowych technologii i rozszerzania się zakresu ich funkcji w życiu człowieka liczba rodzajów zagrożeń w sieci stale rośnie. Dostęp dziecka do nieodpowiednich dla niego treści – to obok cyberprzemocy, niebezpiecznych kontaktów, ryzyka nadużywania Internetu, czy naruszeń prywatności , jedno z wielu zagrożeń czyhających na młodych internautów w sieci.
Szkodliwe dla dziecka treści z jakimi może zetknąć się w Internecie, to przede wszystkim materiały obrazujące przemoc, filmy i zdjęcia pornograficzne, te nawołujące do nietolerancji, dyskryminacji, agresji wobec innych czy strony popularyzujące destrukcyjne i niebezpieczne dla dzieci zachowania (np. nakłanianie do zażywania narkotyków czy do popełnienia samobójstwa) to właściwość współczesnego Internetu. Większość tego typu treści niestety znajduje się w sieci legalnie. Negatywny wpływ tego typu materiałów na emocje, psychikę i zachowania dziecka został potwierdzony naukowo.
Wyniki badań „Bezpieczeństwo dzieci w Internecie” dotyczących polskich dzieci w wieku od 10 -13 lat, zrealizowane w 2013 roku przez TNS Polska na zlecenie Orange Polska przy współpracy z Fundacją Orange i Fundacją Dzieci Niczyje dowodzą, że aż 47% dzieci rozpoczyna swoją przygodę z Internetem w wieku od 7 do 9 lat. Nie jest to zaskakujące, gdyż według danych GUS z 2013 r. w Polsce 93% gospodarstw domowych z rodzinami z dziećmi ma dostęp do Internetu.
Warto jednak zaznaczyć, że pomimo że dzieci najczęściej korzystają z Internetu w domu (98%), to 74% z sieci korzysta również u znajomych, o czym wie zaledwie 17% rodziców. Urządzenia mobilne z dostępem do Internetu są coraz bardziej powszechne wśród młodych użytkowników. W Polsce 82 % 10-cio latków deklaruje posiadanie własnego telefonu komórkowego (badania firmy The Marketing Store, 2012). Równocześnie 55% dzieci w wieku od 10 do 15 lat posiada telefon komórkowy lub tablet z dostępem do Internetu.
Z badań „Bezpieczeństwo dzieci w Internecie” wynika, że młodzi internauci jednak nie obawiają się w sieci tych sytuacji, które stanowią zagrożenie dla ich zdrowia i życia. To czego większość dzieci obawia się w Internecie najbardziej to „wirusy i hakerzy” – 49% dzieci oraz utrata dostępu do Internetu – 39% badanych.
Coraz bardziej świadomi zagrożeń w Internecie są natomiast rodzice dzieci korzystających z Internetu. W porównaniu z podobnymi badaniami przeprowadzonymi w roku 2008 aż 65 % najbardziej obawia się nieodpowiednich treści dla dziecka w Internecie oraz nawiązywania kontaktów z obcymi poznanymi w sieci (46% rodziców).
Warto pamiętać, że do nieodpowiednich treści w Internecie dzieci mogą dotrzeć różnymi kanałami – bezpośrednio poprzez zdjęcia i filmy na stronach internetowych, materiały otrzymane poprzez pocztę elektroniczną w wiadomościach typu „SPAM” (np. w załącznikach lub linkach) czy korzystając z komunikatów lub poprzez internetowe fora. Nośnikiem treści nieodpowiednich dla dzieci są również gry komputerowe, często dostępne dla dzieci on-line.
Jak pokazują badania, działania popularyzujące bezpieczne i odpowiedzialne korzystanie z Internetu przez dzieci i młodzież w dobie dynamicznego rozwoju nowych technologii i nowych mediów są niezmiernie ważne, dlatego operator sieci komórkowej Orange Polska oraz Fundacja Orange od 10 lat wspierają działania na rzecz zwiększenia bezpieczeństwa dzieci on-line. Większość z nich prowadzona jest w ramach Europejskiego programu Safer Internet realizowanego we współpracy z Fundacją Dzieci Niczyje oraz NASK. Program ma charakter ogólnopolski i jego celem jest edukacja młodych internautów, a także popularyzowanie wiedzy za pośrednictwem szkoleń, seminariów i konferencji na temat bezpiecznego i odpowiedzialnego korzystania z nowych mediów wśród osób dorosłych, głównie nauczycieli i pedagogów. Orange Polska od 2004 roku realizuje działania na rzecz popularyzacji Internetu w ramach programu Edukacja z internetem, w ramach którego 10 000 szkół korzysta z oferty dostępu do sieci na preferencyjnych warunkach. Więcej informacji na temat programu znajduje się na stronie fundacja.orange.pl
II. Działania na rzecz bezpieczeństwa dzieci w sieci.
Od momentu rozpoczęcia programu Safer Internet w Polsce w 2005 roku do chwili obecnej zrealizowano wiele inicjatyw edukacyjnych. Uruchomiono m.in. portale edukacyjne z atrakcyjnymi aktywnościami on- line, wyborem gier i zabaw, charakterystycznymi bohaterami, dedykowane dzieciom w różnym wieku: Necio.pl dla przedszkolaków, Sieciaki.pl dla uczniów szkoły podstawowej, Numanuma.pl – portal dla gimnazjalistów. Udostępniona została również specjalna platforma e- learningowa z materiałami multimedialnymi dla dzieci: edu.fdn.pl oraz edukacja.fdn.pl dla profesjonalistów. Każdy z portali cieszy się kilkuset tysięczną liczbą aktywnych użytkowników.
W bezpośrednią edukację młodych w zakresie bezpieczeństwa w Internecie włączają się czynnie wolontariusze – pracownicy Orange Polska, którzy na podstawie specjalnie przygotowanych scenariuszy, w przedszkolach, szkołach podstawowych i gimnazjalnych, bibliotekach, szpitalach czy innych placówkach pomocowych prowadzą lekcje o bezpieczeństwie w sieci. Do tej pory przeszkolili w zakresie bezpiecznego korzystania z Internetu już 26 000 dzieci. W trakcie roku szkolnego placówki mogą zgłaszać potrzebę przeprowadzenia zajęć przez wolontariuszy na stronie internetowej Fundacji Orange. W wakacje w całej Polsce dla dzieci organizowane są dzięki zaangażowaniu lokalnych instytucji edukacyjne pikniki Sieciaki na wakacjach. Kalendarz wydarzeń dostępny jest każdego roku na początku lipca na stronie Sieciaki-na-wakacjach. Wszystkie scenariusze zajęć oraz materiały potrzebne do przeprowadzenia lekcji oraz pikników, z których mogą korzystać nauczyciele dostępne są na stronach Fundacji Orange oraz Fundacji Dzieci Niczyje.
Warto dodać, że w ramach wpieranego przez Fundacje i Orange Polska telefonu zaufania 116- 111, dzieci mogą otrzymać bieżące wsparcie i pomoc w każdej problemowej dla nich sytuacji, również związanej z pojawieniem się zagrożenia w sieci. Dorośli poszukujący specjalistycznej porady w sprawach zagrażających bezpieczeństwu dziecka mogą uzyskać wszelkie informacje pod nr 800 100 100. Dla obydwu infolinii zostały przygotowane specjalne strony internetowe.
W celu zapewnienia dzieciom dostępu wyłącznie do bezpiecznych treści w Internecie została opracowana bezpieczna przeglądarka BeST, dostępna w wersji na system Windows oraz Android, która wyszykuje wyłącznie wartościowe i wyselekcjonowane strony internetowe dla dzieci w wieku 3-10 lat. Program można pobrać ze strony best.fdn.pl
Dla najmłodszych użytkowników telefonów komórkowych na kartę Orange przygotowało specjalny Bezpieczny starter, dzięki któremu dziecko może odwiedzać wyłącznie bezpieczne dla niego strony internetowe a poprzez dodatkowe funkcje jak blokada połączeń o podwyższonej opłacie oraz możliwość stały kontakt z rodzicem bez względu na dostępny limit rozmów, Starter zapewnia większe bezpieczeństwo dziecka niż w przypadku korzystania z tradycyjnej oferty dla telefonu na kartę. Więcej informacji znajduje się na stronach: bezpiecznystarter.com
Wszystkie osoby zainteresowane tematyką bezpieczeństwa w sieci, w szczególności rodziców i pedagogów zapraszamy do zapoznania się z poradnikiem Bezpieczne Media, przygotowanym przez Orange we współpracy z Fundacją Orange i Fundacją Dzieci Niczyje. Poradnik szeroko porusza tematykę zagrożeń w Internecie. Publikacja zawiera informacje na temat bezpiecznego korzystania z nowych technologii i nowych mediów oraz pokazuje jak tę wiedzę rodzic może przekazać dziecku. Poradnik dostępny na stronach internetowych Orange pod hasłem Poradnik Bezpieczne media.
III. Uwagi i wskazówki dla rodziców młodych internatów w zakresie minimalizowania ryzyka dostępu do niebezpiecznych treści w sieci.
Rodzice dbający o bezpieczeństwo dziecka w sieci powinni pamiętać o swojej roli i odpowiedzialności w tym zakresie. Poniżej wymieniliśmy podstawowe działania w celu zminimalizowania ryzyka dostępu do niewłaściwych dla dzieci treści; należy:
- zainstalować w komputerze, na tablecie, smartfonie oprogramowanie typu „kontrola rodzicielska” lub włączyć tę funkcję w oprogramowaniu urządzenia
- stworzyć na komputerze różne profile użytkowników z przypisanymi im odpowiednimi uprawnieniami
- ustawić opcję bezpiecznego filtra w przeglądarce internetowej
- umiejscowić komputer w widocznym miejscu i obserwować jakie strony jakie odwiedza dziecko
Należy pamiętać, że żadne działanie kontrolne nie będzie skuteczne, jeśli rodzic równolegle nie przygotuje dziecka do odpowiedzialnego i bezpiecznego korzystania z sieci. Dlatego przede wszystkim zaleca się:
- ustalić z dzieckiem zasady korzystania z Internetu, w tym limit godzinowy i cele wykorzystania sieci
- jak najczęściej towarzyszyć dziecku podczas gdy korzysta z Internetu i pokazać dziecku ciekawe i wartościowe strony internetowe oraz aktywności w sieci
- należy uświadomić dziecku, że nie wszystkie strony internetowe zawierają wiarygodne informacje i nie zawsze w sposób prawdziwy przedstawiają rzeczywistość
- należy nauczyć dziecko poszukiwania informacji z wielu źródeł oraz pokazać jak krytycznie ocenić wiarygodność źródeł
- warto poinstruować dziecko jak ma się zachować jeśli zetknie się z niewłaściwymi sytuacjami w sieci
- i zapewnić dziecko, że jeżeli spotka się z sytuacją problematyczną, nie tylko w sieci, zawsze może się zwrócić do rodzica i spokojnie porozmawiać.
Aleksandra Stasiuk,
Koordynator Programu Edukacja w Internecie,
Fundacja Orange,
kontakt: Aleksandra.Stasiuk2@orange.com
